Araştırmalar, 1950 lilerde psikiyatri kliniklerinde bu sendroma sahip olan ve yatarak tedavi gören kişilerdeki stres ve kaygı derecesinin günümüz lise gençliğinin taşıdığı stres ve kaygı derecesiyle aynı olduğunu bildirmekte. Bu sendromu toplumumuzda yoğun şekilde yaşayan meslek grupları arasında askerler, sağlık çalışanları ve öğretmenler başta geliyor. Görülme sıklığı bir çalışmaya göre kadınlarda % 45, erkeklerde %37. Sanatçı, futbolcu, film yıldızlarından (Kıvanç Tatlıtuğ, Meryem Uzerli, Tuba Büyüküstün, Beren Saat, Mariah Carey, Amy Winehouse, Christian Bale, Mel Gibson, Lindsay Lohan, Britney Spears) üniversiteye hazırlanan gençlere kadar görülen günümüz dünyasına ait bu sendromu sizin için derledik.

 

Tükenmişlik kavramı ilk kez 1974 yılında psikanalist Herbert J. Freudenberger tarafından kullanılmış ve şöyle tanımlanmıştır; başarısız olma, yıpranma, enerji ve gücün azalması veya tatmin edilemeyen istekler sonucunda bireyin iç kaynaklarında meydana gelen tükenme durumudur.

Günümüzde tükenmişliğin kabul gören tanımı ise 1981 yılında C. Maslach tarafından yapılmıştır. Maslach tükenmişliği, kişinin profesyonel iş yaşamında ve diğer insanlarla olan ilişkilerinde olumsuzluklara yol açan özsaygı yitimi, kronik yorgunluk, çaresizlik ve umutsuzluk duygularının gelişimi ile birlikte seyreden fiziksel, duygusal ve entelektüel tükenmeyle karakterize bir sendrom olarak tanımlamıştır.
Tükenmişlik Sendromunun Boyutları
Maslach yapmış olduğu çalışmalarda tükenmişliği duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve bireysel başarıda azalma olmak üzere üç boyutta incelemiştir.
Duygusal tükenme kişinin fiziksel ve duygusal kaynaklarında azalmayı göstermektedir. Bu aşamada kişi kendini diğer insanların problemlerini çözmekte yetersiz hisseder.
Duyarsızlaşmada (depersonilizasyon) ise kişi diğer insanların duygularına hislerine kayıtsız kalır sosyal çevresi ile iletişimini minumum seviyeye çeker. Bu evre sigara ve alkol gibi alışkanlıkların artırıldığı ilişkilerin bozulduğu evredir.
Tükenmişlik Sendromunun en son boyutu kişisel başarıda azalmada ise kişinin kendisini olumsuz yönde değerlendirme eğilimindedir.

Tükenmişlik Sendromunun Nedenleri
Kişiye ait nedenler: İş dışında ilgi alanlarının olmaması, kırılganlık, mükemmeliyetçi olma, sosyal ve özel hayatında destekten yoksun olma, kariyer memnuniyetsizliği, aşırı alkol alma, egzersiz yapmama, tatil yapmama vb.
Diğer Nedenler: Rol belirsizliği, baş edilemeyen aşırı stres, kişiler arası ilişkiler, rol çatışması, aşırı sorumluluk vb.

Tükenmişlik Sendromu Belirtileri
Fiziksel Belirtiler: Yorgunluk bitkinlik hissetme, enerji kaybı, hasta hissetme, başağrısı, mide bağırsak problemleri, aşırı kilo alma yada zayıflama, kronik kalp hastalıklarına eğilim, çarpıntı, göğüs ağrısı.

Davranışsal Belirtiler: Aşırı alkol ve sigara tüketme, kaza ve yaralanmalarda artma, aidiyet duygusunda azalma, toleransta azalma, ilişkilerde bozulma.
Psikolojik Belirtiler: Kızgınlık sinirlilik halleri, kendini güvende hissetmeme, yalnızlık hissinde artma, değersizlik, yetersizlik, kendini suçlu hissetme, umutsuzluk, kaygı.

Tükenmişlik Sendromuna Götüren 12 Aşama (Freudenberger ve North )
1. Kendini kanıtlama dürtüsü (gayet sağlıklı ve yapıcı bir duygudan aşırı hırsa dönüşebilir ama kişinin tükenmesi için illa ki dönüşmesine gerek yoktur)

2. Aşırı çalışkanlık (kişi her işin peşinden kendisi koşturur, başka birine mümkün olduğu kadar az iş devreder, çoğu kez zaten bunun için kaynağı da yoktur)

3. Kendi ihtiyaçlarını ihmal etme (sosyal etkinlikler, dinlenmek ve rahatlamak eskisi kadar önemli gelmez ? kişi artık buna zaman ayıramayacağını hisseder)

4. Çatışma ve ihtiyaçların baskılanması (kişi sık sık gecikmeye, işleri karıştırmaya başlar ve ailesiyle/ilişki yaşadığı kişiyle de sorunlar yaşamaya başlar)

5. Değerlerin yer değiştirmesi  (duyguları körelir; örneğin ilişkiler işe göre ikinci planda kalır; bir zamanlar değer verdiği, sevdiği ne varsa artık bunların hayatında yeri yoktur

6. Ortaya çıkan sorunların inkarı (dış dünyadan soyutlanma; ahlaki ve sosyal değerlere, insanoğlunun iyiliğine güvensizlik; saldırganlık, sabırsızlık, belli bedensel şikayetler vs.)

7. Sosyal etkileşimi reddetme (yönelim bozukluğu, ümitsizlik, protesto amaçlı, kurallara harfi harfine uyarak iş akımını zayıflatacak şekilde çalışma, kendini tatmin edecek başka maddelere ve etkinliklere yönelme başlar)

8. Davranış değişikliği (kişinin genellikle sosyal etkileşimi reddettiği dönemde belirir; kendini tatmin edecek başka maddeler ve etkinlikler hayatında önemli yer kaplar ? alkol, alışveriş, yemek)

9. Kendine yabancılaşma (kişi artık etkin olarak hayatını yönlendirdiğini hissetmez, tam tersine hayat onu yönlendiriyormuş gibi hisseder).

10. Boşluk hissi (üzüntü, korku, panik, kendini tatmin etmek için yöneldiği maddeleri aşırı tüketim)

11. Depresyon (yorgunluk, çaresizlik, intihar düşünceleri).

12. Tam bir tükenmişlik (duygusal, bedensel ve zihinsel çöküş).